Poznaj znakomite działanie popularnej jarzębiny

Lecznicze właściwości jarzębiny znane były w starożytnej Grecji. W lecznictwie ludowym od lat stosowano jarzębinę jako skuteczny środek na przeczyszczenie, moczopędnie, hamujący krwawienia oraz w reumatyzmie i chorobach płuc.

Obecnie najwięcej owoców jarzębiny zużywa przemysł spirytusowy do wyrobu wódek i likierów.

Co takiego szczególnego jest w jarzębinie?

Właściwości lecznicze mają głównie owoce jarzębiny, jak i jej kwiaty.

Kwiaty zbiera się na początku kwitnienia. Ścina się całe baldachimy i suszy w naturalnych suszarniach, w miejscach zacienionych i przewiewnych, luźno ułożone.

Po wysuszeniu kwiaty oddziela się z szypułek.

Prawidłowo zebrane i wysuszone kwiaty powinny zachować biały kolor.

Owoce zbiera się, gdy osiągną czerwoną  barwę.

Owoce zebrane po przymrozkach mają łagodniejszy smak ale są miękkie i łatwo ciemnieją podczas suszenia. Nie powinny być uszkodzone ani przypalone przy suszeniu.

Nie należy ich przetrzymywać, bo mogą dodatkowo pleśnieć i psuć się.

Owoce lepiej suszyć w specjalnych suszarniach ogrzewanych. Suszy się całe baldachimy owoców i dopiero po wysuszeniu oddziela od łodyżek.

Prawidłowo zebrane i wysuszone owoce powinny zachować czerwono-koralową barwę.

Jak wygląda jarząb pospolity?

Jest to drzewo o średniej wysokości i rzadkiej koronie. Korę ma gładką, koloru jasnopopielatego.

Jarzębina znana jest głównie ze swoich koralowoczerwonych owoców zebranych w duże proste baldachogrona.

Liście jarzębiny są drobne, podłużnie lancetowate. Młode listki są miękko owłosione, jasnozielone, ostro piłkowane na całej swojej długości.

Kwiaty jarzębina ma liczne, białe, zebrane w szczytowe baldachogrona.

Jarzębina kwitnie w maju, a owoce dojrzewają w sierpniu i wrześniu.

Są to kuliste i mięsiste jagody, początkowo pomarańczowe, w pełni dojrzałe są szkarłatnoczerwone, w smaku gorzkie i cierpkie.

Utrzymują się dość długo na drzewie, nawet po opadnięciu liści.

Jarzębina występuje w całej Europie, częściowo w Azji i na Kaukazie.

W Polsce rośnie na terenie całego kraju: w lasach, zaroślach, w parkach, przy ogrodach, przy drogach i zabudowaniach. Często sadzona przy drogach i alejach jako roślina ozdobna.

Rośnie na prawie wszystkich glebach. Rozsiewana jest przez ptaki.

Rodzaje jarzębiny:

Oprócz tej pospolitej odmiany możemy znaleźć w Polsce też inne jej odmiany.

• Jarząb mączny – o owocach mączystych, w kształcie małych szkarłatnych jabłuszek.
• Jarząb szwedzki – o owocach pomarańczowoczerwonych, smaku kwaskowatym bez goryczy.
• Jarząb brekinia – o owocach jadalnych, kształtu eliptycznego, brunatnych i klapowanych.

Wymienione gatunki różnią się liśćmi.

Jakie substancje zawiera jarzębina?

Owoce jarzębiny zawierają:

•  kwasy organiczne,
•  karotenoidy,
•  garbniki,
•  gorycze,
•  węglowodany (najważniejszy jest alkohol cukrowy sorbitol),
•  pektyny,
•  witaminę C,
•  prowitaminę A.

Kwiaty jarzębiny zawierają:

• karotenoidy,
• antocyjany,
• kwasy organiczne.

Co leczy jarzębina?

Owoc jarzębiny działa:

•  łagodnie ściągająco,
•  przeciwzapalnie na błony śluzowe przewodu pokarmowego i drogi moczowe,
•  przeciw biegunce,
•  lekko moczopędnie.

Owoce jarzębiny stosuje się przeważnie w mieszankach: w stanach zapalnych nerek, kamicy moczowej, w zaburzeniach krążenia obwodowego.

Dodatkowo w nieżycie żołądka, dwunastnicy i jelita cienkiego, w mało nasilonych biegunkach.

Kwiaty jarzębiny działają moczopędnie i rozwalniająco.

Gdzie wykorzystuje się jarzębinę?

Owoce jarzębiny wykorzystuje się w mieszankach ziołowych: Laxaflos, Visaflos, Rectosan, Sklerosan.

• Laxaflos to mieszanka ziołowa o działaniu przeczyszczającym.

W tej mieszance wykorzystano garbniki z owoców jarzębiny, które mają działanie przeciwzapalne. W tym przypadku w obrębie błon śluzowych przewodu pokarmowego. W połączeniu z innymi składnikami stosuje się w zaparciach nawykowych wynikłych z błędów dietetycznych przy skłonnościach do wzdęć. Także wspomagająco w otyłości i nieprawidłowej przemianie materii.

• Visaflos – ze względu na dużą zawartość witaminy C, jak i prowitaminy A, owoce jarzębiny należą do leków witaminowych.

Dodatkowo w swoim składzie ma owoce dzikiej róży, owoce bzu czarnego, owoce głogu i owoce tarniny.

Jest więc środkiem ogólnie wzmacniającym i witaminowym.

Stanowi naturalne źródło witaminy C, A, B, E, K i mikroelementów.

Stosuje się w zakażeniach bakteryjnych, przebiegających z wysoką temperaturą, ponadto jako środek wzmacniający dla rekonwalescentów i dzieci.

Zapobiegawczo w grypie i przy przeziębieniach jako środek łagodzący przebieg tych chorób i skracający czas ich trwania.

Jak wykorzystać jarzębinę w domu?

• Odwar jarzębinowy – 1 łyżkę rozdrobnionych owoców jarzębiny zalać szklanką letniej wody. Doprowadzić do wrzenia na małym ogniu około 5 minut. Następnie odstawiamy na około 15 minut. Po tym czasie odcedzamy i pijemy jako lek przeciwbiegunkowy i moczopędny, 2-3 razy dziennie.
• Macerat jarzębinowy – 1 łyżkę rozdrobnionych i rozgniecionych owoców jarzębiny, zalać 1 szklanką zimnej wody i pozostawić na noc pod przykryciem. Rano przecedzamy. Pijemy małymi porcjami w ciągu dnia przy trudnościach z wypróżnieniem i lekkim zaparciu.

Z jarzębiną, jak ze wszystkimi ziołami musimy zachować rozsądek, ponieważ świeże owoce jarzębiny mogą wywołać wymioty i biegunkę. Spowodowane jest to obecnością kwasu parasorbowego, który rozkłada się podczas suszenia owoców lub sporządzania wyciągów.

Źródło: „Praktyczny  poradnik o ziołach” Mateusz, Emanuel Senderski.

 Marta Brzoza

Foto: „Mountain ash, with rain drops” (CC BY 2.0) by nordique